پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان با نام علمی آن “استئوپروز” (Osteoporosis)، یک بیماری اسکلتی و استخوانی است که معمولا در افراد کهنسال و بویژه بانوان شایع است.
مهمترین ویژگی آن، کاهش استحکام استخوان های بدن است که آنها را در معرض شکستگی قرار می دهد.
بیشترین احتمال شکستگی در استخوان مهره های ستون فقرات است.
ولی خطرناک ترین شکستگی های این بیماری، در حفره لگن رخ می دهد که احتمال مرگ و میر بیشتری دارد.
در انسان ها تراکم استخوان های بدن در دوران بلوغ افزایش یافته و در ۲۵ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود میرسد.
پس از ۴۰ سالگی به تدریج تراکم استخوانهای بدن کم میگردد و این روند تا آخر عمر ادامه می یابد.
این بیماری در زنان بویژه در دوران یائسگی بسیار شایع تر از مردان است.
بافت استخوانی سالم (چپ) در مقایسه با استخوان دچار پوکی (راست) :
کمبود مواد معدنی مانند کلسیم و کمبود ویتامین “د” و ابتلا به برخی بیماری ها مانند بیماری قند (دیابت)، پرکاری غده تیروئید، رماتیسم مفصلی، کم تحرکی و مصرف نوشیدنی های الکلی نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
پوکی استخوان یک بیماری مزمن ولی خاموش است و تا زمانی که شکستگی ایجاد نشود علامتی ندارد.
شکستگی ناشی از پوکی استخوان معمولا در استخوان هایی رخ می دهد که به طور معمول در افراد سالم دچار شکستگی نمی شوند مانند مهره های ستون فقرات یا لگن. در موارد شدید این بیماری، کوچک ترین فشاری مانند خم شدن یا حتی عطسه کردن می تواند منجر به شکستگی استخوان گردد.
تشخیص این بیماری معمولا با روش های خاص سنجش تراکم مواد معدنی استخوان انجام می گردد.
درمان پوکی استخوان معمولا دارویی است. طیف وسیعی از داروها مانند هورمون ها و … برای درمان یا پیشگیری از این بیماری تجویز می گردد.
مکانیسم ساخت استخوان در بدن :
در یک فرد سالم پس از دوران نوجوانی و در طول زندگی، استخوان های بدن همواره در معرض بازسازی و نو شدن هستند.
یعنی بافت استخوانی قدیمی تحلیل رفته و استخوان جدید و تازه جای آن را می گیرد.
در حالت طبیعی این فرآیند تحلیل و تشکیل استخوان، در توازن و تعادل است.
یعنی میزان تحلیل و تشکیل با هم برابر است و به این ترتیب توده استخوانی بدن حفظ می شود.
در افراد دچار پوکی استخوان این تعادل به هم می خورد، یعنی تحلیل استخوان بیش از تشکیل آن می شود.
به این ترتیب میزان توده استخوانی بدن به شکل پیش رونده ای کاهش می یابد.
ارتباط پوکی استخوان و سلامت دهان و دندان :
پوکی استخوان می تواند با درگیر کردن استخوان های فکین بر سلامت دهان و دندان و درمان های دندانپزشکی تاثیر نامطلوب بگذارد. این بیماری می تواند با تحلیل و از بین رفتن استخوان فک همراه گردد که قرار دادن دندان مصنوعی (دست دندان) را بسیار مشکل خواهد کرد.
همچنین کاشتن دندان (ایمپلنت) در افراد دچار این بیماری با مشکلات بیشتر و موفقیت کمتری همراه است.
ارتودنسی و پوکی استخوان :
پوکی استخوان بر درمان ارتودنسی نیز موثر است.
برخی داروهای درمان این بیماری می توانند مانع حرکت دندان ها طی درمان ارتودنسی شوند.
هدف اصلی این داروها متوقف کردن یا کاهش تحلیل استخوان است.
از آنجایی که لازمه حرکت دندان ها در طی ارتودنسی تحلیل و تشکیل استخوان است، در افراد تحت درمان پوکی استخوان ممکن است درمان ارتودنسی ناممکن باشد. به گفته دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی در مشهد ، با توجه به همه گیر شدن درمان ارتودنسی در بزرگسالان و بویژه بانوان در سنین بالا، ابتلا به پوکی استخوان یک فاکتور مهم در ارزیابی درمان است. این متخصص ارتودنسی توصیه می کند : اگر شما به پوکی استخوان مبتلا هستید و قصد درمان ارتودنسی را دارید در مورد داروهای مصرفی به دندانپزشک معالج خود اطلاع دهید.
گاهی لازم است پزشک معالج شما داروهای مصرفی پوکی استخوان را تغییر دهد تا با درمان ارتودنسی ثابت تداخل نداشته باشد.
چه کنیم تا دچار پوکی استخوان نشویم؟
برخی عوامل مستعد کننده پوکی استخوان در کنترل ما نیست، مانند: استعداد ژنتیکی یا جنسیت.
می دانیم که این بیماری در بانوان سالخورده بیش از مردان مسن است.
همچنین تمایل ارثی و خانوادگی این بیماری نیز اثبات شده است که قابل پیشگیری نیست.
مهمترین راهکارهای عملی پیشگیری از پوکی استخوان به شرح زیر است :
تغذیه مناسب : شامل مصرف مواد غذایی سالم و سرشار از کلسیم مانند لبنیات، سبزیجات، حبوبات و میوه های تازه است.
اهمیت دارد که این رژیم غذایی از سنین پایین یعنی از دوران نوجوانی که توده استخوانی شکل می گیرد رعایت شود.
منع مصرف دخانیات : سیگار کشیدن و مصرف مفرط نوشابه های گازدار، خطر پوکی استخوان را افزایش می دهند.
پیشنهاد می شود مصرف قهوه نیز محدود گردد.
محدودیت مصرف برخی داروها : مصرف طولانی مدت برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون) نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
ورزش و تحرک بدنی : فعالیت های ورزشی با اعمال نیرو و تنش فیزیولوژیک بر روی استخوان های بدن، باعث تحریک استخوان سازی می شود. این فعالیت می تواند یک ورزش ساده مانند پیاده روی باشد. ولی عدم تحرک می تواند باعث تشدید پوکی استخوان شود.
تشخیص زودهنگام : به مردان و بویژه زنان مسن تر از ۵۰ سال توصیه می گردد آزمایش سنجش تراکم استخوان را برای تشخیص زودهنگام پوکی استخوان انجام دهند.
ثبت نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان مشوق ما برای ارائه مطالب جدید در زمینه دندانپزشکی خواهد بود.
دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی مفتخر است راهنمای شما برای درمانی مطلوب و موثر باشد.