راهنمایی های ارتودنسی متحرک و ارتونسی نامرئی

ارتودنسی  متحرک که پلاک ارتودنسی هم نامیده می شود نوعی از درمان ارتودنسی است که در طی آن بیمار می تواند دستگاه ارتودنسی را از روی دندان های خود بردارد و دوباره در دهان قرار دهد.  در این نوع درمان، مراجعه منظم بیمار به مطب برای کنترل و تنظیم دستگاه ضروری است. همچنین کاربرد مرتب پلاک ارتودنسی و رعایت بهداشت دهان برای موفقیت درمان لازم است، در غیر این صورت پیشرفت درمان مختل شده و پوسیدگی دندان و بیماری لثه ایجاد خواهد شد و هزینه اضافی به بیمار تحمیل می شود.

توالی صحیح رعایـت بهداشـت دهـان به این شرح است :

نخ دندان               مسواک                 دهان شویه فلورایده (روزانه 0.05% یا هفتگی 0.2% )

برای تمیز کردن دندان ها مسواک معمولی (نرم یا متوسط) به همراه نخ دندان و برای تمیز کردن پلاک ارتودنسی، مسواک مخصوص دست دندان (دندان مصنوعی)  پیشنهاد می گردد. همچنین می توان از صابون مایع  یا مایع ظرفشویی (مثل ریکا) برای شستن دستگاه ارتودنسی متحرک استـــفاده کرد ولـــی کاربــــرد خـــــــمـــیر دنـــدان بـــــرای پـــلاک مــمنـــــوع اســـــت،  زیرا به دلــــیل مـــواد ســاینــده موجـــود در خمـــیردنــــدان، سطح پلاک زبر شده و محل مناسبی برای تجمع میکروب ها خواهد شد و در نهایت منجر به بوی بد و رنگ گرفتن پلاک می شود. پس از مسواک زدن پلاک ارتودنسی، بهتر است آن را با آب فراوان شست.

اگر پلاک ارتودنسی در گذر زمان تیره یا زرد رنگ شود می توان برای تمیز کردن  آن می توان از قرص های مخصوص تمیز کردن دست دندان یا از سرکه سفید استفاده کرد.

به هیچ عنوان برای تمیز کردن پلا ک ارتودنسی از آب خیلی گرم یا جوش، مایعات سفید کننده (مانند وایتکس) و خمیر دندان استفاده نکنید. پلاک را در محیط گرم یا در معرض تابش مستقیم آفتاب (مثل داشبورد گرم خودرو) قرار ندهید.

پلاک ارتودنسـی (به جز الاینر شفاف یا ارتودنسی نامریی) از مواد پلاســتیکی ساخته شده است که در برابر از دست دادن رطوبت حساس است، بنابراین باید همواره مرطوب نگه داشـته شود. در داخل دهان بزاق رطوبت مورد نیاز را تامین می کند ولی در خارج از دهان، این نوع پلاک ها همواره باید در محیطی مرطوب و ترجیحا در جعبه مخصوص پلاک ارتودنسی (که حاوی دستمال کاغذی خیس است) یا ظرف آب باشند. اضافه کردن مقدار اندکی آب لیمو یا گلاب به ظرف آب محتوی پلاک باعث معــطر شدن آن شده و تمایل برای استفاده از پلاک را افزایش می دهد.

اصطلاحا گفته می شود که این پلاک ها مثل ماهی حساس به رطوبت و مثل برگ گل ظریفند و بنابراین نیاز به توجه و مراقبت دارند.

پیشنهاد می شود برای نگهداری دستگاه ارتودنسی متحرک در خارج از دهــان، از جعبه های مخصوص پلاک استفاده گردد. این جعبه ها چند مزیت مشخص دارند: احتمال گم شدن پلاک را کاهش می دهند، از پلاک در برابر آسیب فیزیکی حفاظت می نمایند و به حفظ رطوبت پلاک کمک می کنند.

به هیچ عنوان پلاک ارتودنسی را بر روی میز ناهارخوری، کابینت، رستوران و … رها نکنید، زیرا احتمال آسیب و گم شدن پلاک به ویژه در خارج از منزل و مهمانی ها بسیار زیاد است به خصوص اگر پلاک داخل دستمال کاغذی پیچیده شده باشد. همچنین پلاک ها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.

برای حداکثر تاثیر پلاک ارتودنسی باید آن را به صورت مدام و تا حد امکان به شکل شبانه روزی (به جز هنگام غذا خوردن و مسواک زدن) استفاده کرد. کاربرد شبانه دستگاه ارتودنسی متحرک حین خواب بسیار مهم است.

در مـواردی که احتمال ضــربه به صــورت وجود دارد مانـند فعالیتهای ورزشــی نباید از پلاک استفاده نمود، به ویـژه کاربرد انواعی از پلاک کـه اجــزای خارج دهانی دارند مانند هدگیر (Head Gear) یا فیس ماسک  (Face Mask)در این فعالیــتـــها ممــنوع است.

در ابتدای کاربرد دستگاه متحرک ارتودنسی  امکان دارد تلفظ برخی کلمات مشکل باشد، که به تدریج با تمرین و بلند صحبت کردن و عادت کردن زبان، مشکل برطرف خواهد شد. زیرا زبان در روزهای اول استفاده از پلاک، موقعیت قبلی خود را از دست می دهد، اما به سرعت با شرایط جدید وفق پیدا می کند.

ممکن است ترشح بزاق دهان در روزهای اول استفاده از پلاک بیشتر از حد معمول باشد اما به تدریج ترشح بزاق نیز به حالت قبلی خود بر می گردد.

در صورت بروز هرگونه آزردگی در دهان یا مشکل در صحبت کردن، نباید پلاک ارتودنسی را دستکاری کرد و بلکه باید به مطب مراجعه نمود. در صــورت آســیـب دیدن یا شکستن پلاک ارتودنسی باید در اولیــن فرصـت به مطب متـخـصص ارتودنـســی اطلاع داد.

به هیچ عنوان نباید  کاربرد دستگاه ارتودنسی متحرک بدون نظر متخصص ارتودنسی قطع شود یا ساعات و روش استفاده از آن به صورت سرخود و بدون مشورت با متخصص ارتودنسی تغییر کند.

بیمار در طی درمان ارتودنسی متحرک باید هر شش ماه یا زودتر، برای کنترل پوسـیدگی ومعاینه دندان ها به دندانپزشک مراجعه کند و درهنگام مراجعه به دندانپزشک جهت ترمیم یا سایر اقدامات دندانپزشکی حتماً پلاک ارتودنسی را با خود به همراه داشته باشد و دندانپزشک معالج را آگاه سازد.

دستگاه های  ارتودنسی متحرک چند نوع کلی هستند :

نوع اول که نوع قدیمی و کلاسیک ارتودنسی متحرک است، معمولا شامل یک قطعه پلاستیکی رنگی به همراه زواید سیمی  فلزی مانند پیچ، قلاب یا فنر و … است. کاربرد عمده این نوع پلاک ارتودنسی در کودکان و نوجوانان برای انجام حرکات دندانی مختصر، افزایش عرض قوس دندانی فک بالا و سایر انواع اصلاح رشد فکی است.

برای خارج کردن این نوع پلاک از دهان، گیره  های فلزی پلاک که بر روی دندان های آسیا است را با انگشت اشاره هر دو دست آزاد کرده و سپس پلاک را خارج کنید و هرگز اجزای سیمی دیگر پلاک را نگیرید.

نوع دوم ارتودنسی متحرک، نگهدارنده های شفاف ارتودنسی هستند که  شامل ورقه های پلاستیکی شفاف به ضخامت ۱ تا 2 میلیمتر است که  بر اساس شکل دندان ها و قوس دندانی به طور اختصاصی برای هر فرد در پایان درمان ارتودنسی ثابت ساخته می شود و کاربرد آن به عنوان نگهدارنده متحرک ارتودنسی ، پس از برداشتن نگین ها یا براکت های ارتودنسی ثابت است.این  درمان ارتودنسی نگهدانرنده، مکمل درمان ارتودنسی ثابت است و در صورت بی نظمی یا کوتاهی در کاربرد پلاک متحرک، نتایج درمان به خطر خواهد افتاد و بی نظمی دندان ها تا حدی بر می گردد.

نوع سوم، ارتودنسی نامریی یا کلیر الاینر (Clear Aligner) است.

این روش، جدیدترین و مدرن ترین روش ارتودنسی در دنیا است که مبتنی بر فناوری های نوین مانند اسکن سه بعدی دهان بیمار است. نتیجه اسکن تشکیل یک مدل سه بعدی مجازی از دهان  و دندان ها با کمک هوش مصنوعی است. سپس طراحی موقعیت ایده آل دندان ها توسط کامپیوتر و زیر نظر متخصص ارتودنسی انجام می گیرد. برای رسیدن از بی نظمی دندانی اولیه تا دندان های مرتب تعیین شده نهایی، یک سری فویل یا پلاک های پلاستیکی شفاف در هر دو فک طراحی و ساخته شده که در چندین مرحله به بیمار داده می شوند. این پلاک ها که به الاینر شفاف  موسومند شماره بندی شده اند و باید طبق شماره درج شده هر یک حدود ۱ تا ۲ هفته (طبق نظر متخصص ارتودنسی) به صورت شبانه روزی به کار می رود. به این معنی که از ۲۴ ساعت شبانه روز، الاینر شفاف حداقل ۲۲ ساعت داخل دهان و روی دندان ها باشد.

این الاینرهای شفاف از نظر ظاهری شبیه نگهدارنده های شفاف ارتودنسی هستند ولی چند تفاوت اساسی دارند:

• الاینرها بر خلاف نگهدارنده های شفاف ارتودنسی که به مدت طولانی (چندین سال) استفاده می شوند، تنها ۱ یا ۲ هفته به کار می روند و سپس با الاینر مرحله بعدی جایگزین می شوند.
• الاینرها با هدف اعمال نیرو به دندان ها و جابجا کردن آنها طراحی و ساخته می شوند تا همانند ارتودنسی ثابت دندان ها را جابجا و مرتب نمایند، بنابراین هنگام استفاده از آنها به دندان ها فشار وارد خواهد شد.

در حالی که نگهدارنده های شفاف ارتودنسی ارتودنسی هیچ نیرویی به دندان ها اعمال نمی کنند و هدف از کاربرد آنها حفظ دندانها در حالت منظم نهایی پس از پایان ارتودنسی ثابت است.

• جنس و ضخامت الاینرهای شفاف با نگهدارنده های شفاف ارتودنسی متفاوت است.
• برای الاینرهای شفاف، نگهداری در محیط مرطوب در خارج از دهان ضروری نیست.
• معمولا در این نوع درمان، در ابتدا برجستگی های سفید رنگ موقتی با کمک مواد ترمیمی هم رنگ بر روی دندان ها تعبیه می شوند که بر روی الاینر شفاف هم نمود و تظاهر دارد و هدف از آنها اعمال نیرو به دندان یا افزایش گیر الاینر شفاف است. در پایان درمان این برجستگی های سفید رنگ برداشته می شوند.

پیشنهاد می شود برای تاثیر بیشتر ارتودنسی نامرئی، بیمار پس از قرار دادن الاینرهای شفاف بر روی دندان ها برای چند ساعت در شبانه روز،  رول یا استوانه های لاستیکی موسوم به چویی (Chewey)  را گاز بگیرد.

با پیشرفت های اخیر، این روش به تدریج جایگزین ارتودنسی ثابت شده است. البته در برخی موارد ناگزیر هستیم پس از ارتودنسی نامرئی، برای حصول نتیجه ایده آل برای مدت کوتاهی از ارتودنسی ثابت هم استفاده کنیم.